Risicofactoren | Risicokaart

Biologische kwetsbaarheid van het kind tijdens de zwangerschap en na de geboorte

Middelenmisbruik bij de moeder gedurende de zwangerschap

Erg laag geboortegewicht / extreme prematuriteit (tussen 24-27 weken)

Chronische angst / paniek bij de moeder / stress gedurende zwangerschap

Ongezonde leefstijl gedurende zwangerschap, bijvoorbeeld ongezonde voeding/veel roken

Aangeboren afwijkingen / ziekte / ernstige ontwikkelingsvertraging

De baby/peuter heeft traumatische ervaringen, bijvoorbeeld ongeluk, pijnlijke medische handelingen, langdurig gescheiden van vaste verzorger, natuurramp

De baby/peuter heeft een ‘moeilijk’ temperament (snel van streek, veel huilen, moeilijk te kalmeren) en/of problemen in de zintuiglijke informatieverwerking (regulatieproblemen, over- of ondergevoeligheid)

Groeiachterstand / voedingsproblemen / ondervoeding/ obese

Voorgeschiedenis en huidig functioneren van ouders

Psychische/psychiatrische problemen, bijvoorbeeld depressie, angst, eetstoornissen en trauma (denk ook aan een pestverleden)

Ernstige of chronische medische aandoening / lichamelijke beperking

Verslaving: alcohol en/of drugsmisbruik, gamen, kopen en sociale media

Een geschiedenis van emotionele en/of fysieke verwaarlozing of mishandeling, seksueel misbruik en/of onverwerkt verlies en/of getuige geweest van (huiselijk) geweld

Leerstoornis / laag opleidingsniveau / licht verstandelijke beperking (LVB)

Criminaliteit / jeugddelinquentie / in aanraking met justitie geweest / ouder was of is in detentie

Gebrek aan voorbereiding op de komst van de baby en het ouderschap (rekeninghoudend met de culturele achtergrond)

In de familie van ouders komen ernstige psychische problemen / middelenmisbruik voor

Een ouder is als kind in pleeggezin / instelling geplaatst / geadopteerd

Gezinsfactoren

Fysieke mishandeling / fysiek straffen van de baby/peuter

Fysieke verwaarlozing: de baby/peuter wordt slecht verzorgd, bijvoorbeeld ongewassen, onverzorgd

Seksueel misbruik van de baby/peuter

Emotionele mishandeling: de baby/peuter staat bloot aan negatieve gevoelens van de ouder (inclusief angst) / openlijk verbaal geweld / negatieve overtuigingen van de ouder(s) die aan de baby/peuter toegekend worden, niet passende grapjes

Geweld in gezin, waar de baby/peuter getuige van is/was (ook als ouders zeggen dat de baby/peuter in bedje lag, sliep tijdens ruzies)

Emotionele en pedagogische verwaarlozing: negeren van emotionele behoeftes van het de baby/peuter, bijvoorbeeld troost, nabijheid, dagelijkse structuur en ritme van eten, slapen en spelen. Kind moet zich aanpassen aan de behoefte en het ritme van de volwassene

Afwezigheid van een of beide ouders, bjivoorbeeld vanwege echtscheiding, overlijden of werkomstandigheden.

Tienerouder

Afwezigheid van een vaste primaire verzorger, bijvoorbeeld wisseling van au-pairs/oppas of ondergebracht worden bij wisselende familieleden

Geïndiceerde passende zorg om de ontwikkeling te bevorderen wordt aan de baby/peuter 'onthouden', vanwege gebrek aan kennis bij de ouder, het niet nodig achten of een ander beeld hebben van de baby/peuter (revalidatie, medisch kinderdagverblijf, taal-en ontwikkelingsstoornissen)

Een eerder kind is overleden (inclusief is dood geboren)

Weinig tot geen oogcontact tussen ouder en baby/peuter

Een eerder kind is in een pleeggezin geplaatst of geadopteerd

Langdurige uitputting van de ouder(s) (denk ook aan slapeloosheid)

Kwaliteit van de partnerrelatie: deze is stressverhogend Kwaliteit van de ouderschapsrelatie: ouders zijn het niet eens over opvoeding (denk ook aan religie-, cultuur- en taalverschillen: conflicten over welke taal en de hoeveelheid talen dat in het gezin gesproken wordt)

Een eerder kind heeft medische / gedrags- / ontwikkelingsproblemen, bijvoorbeeld autisme, ADHD, verstandelijke beperking, ziekte, aangeboren afwijking

Recente life-events in gezin of familie, bijvoorbeeld overlijden, verlies, ontslag, geboorte, ernstige ziekte of trauma van een gezins- of familielid

Omgevingsfactoren

Armoede of lage sociaal-economische status

Sociaal isolement/weinig tot geen emotionele en praktische ondersteuning

Slechte kwaliteit of onveiligheid van woonomgeving / problemen met huisvesting, bijvoorbeeld te kleine behuizing, dakloos, verblijf in opvang

Behorend tot een minderheidsgroep, bijvoorbeeld vanwege cultuur, religie, statushouderschap, seksuele geaardheid (lesbisch, homo, biseksueel, transseksueel)

Langdurige werkloosheid

Ernstig disfunctioneren van gezin en/of familie in de maatschappelijke context, bijvoorbeeld veel strijd in buurt en met instanties

Frequent verhuizen (denk ook aan expats)

Recente life-events of stress gekoppeld aan de omgeving, bijvoorbeeld overlijden, ontslag, discriminatie, (im)migratie, vluchteling, arbeidsconflict, (terroristische) aanslag, natuurramp, brand

Veel hulpverleners of hulpverlenende instanties betrokken bij het gezin (denk ook aan medische en maatschappelijke hulpverlening)

Risico?!

1. Elke rode risicofactor of in totaal 4-5 risicofactoren zijn reden tot zorg en aanleiding om de situatie in het (sociaal) wijkteam / CJG te bespreken. Ga daarbij altijd na welke andere hulpverleners reeds betrokken zijn en stem de hulp op elkaar af.

2. Als er risicofactoren op 2 of 3 domeinen zijn (kind, ouder/gezin, omgeving) dan bestaat er een groot risico dat de zich ontwikkelende ouder-kindrelatie onder druk staat. Dat is aanleiding voor consult bij een jonge kind expert of Infant Mental Health specialist.

vervolgacties voor vermoeden van risico of zorgen